محمد ظاهر شاه، آخرین پادشاه افغانستان بود که از سال ۱۳۱۲ تا ۱۳۵۲ هجری خورشیدی (۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳ میلادی) به مدت چهل سال بر این کشور حکمروایی کرد.

او در دوران جنگ جهانی دوم و جنگ سرد موضع بی طرفی را برگزید و روابط دیپلماتیک افغانستان را با بسیاری از کشورها، از جمله آمریکا و شوروی، توسعه داد.

او در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴ میلادی) قانون اساسی جدید کشور را انتشار داد که حقوق مدنی و سیاسی شهروندان را بهبود بخشید و نخستین پارلمان دوحزبی افغانستان را تشکیل داد.

اما آرامش و پایداری دوران ظاهر شاه با وقوع کودتای سفید در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳ میلادی) به پایان رسید.

کودتای سفید توسط پسر عموی ظاهر شاه، سردار محمد داود خان، با حمایت نظامی شوروی، انجام شد.

داود خان سلطنت را لغو کرد و خود را به عنوان رئیس‌جمهور جمهوری افغانستان معرفی کرد.

ظاهر شاه از سلطنت کناره گرفت و به تبعید رفت.

ظاهر شاه بیست و نه سال را در خارج از افغانستان، عمدتا در ایتالیا، زندگی کرد.

در این مدت، افغانستان را جنگ های داخلی و خارجی رها نکرد.

پس از کودتای کمونیستی سردار داود خان ، شورش‌های مخالفین نظام جدید با حمایت آمریکا و پاکستان شروع شد.

اما در پاسخ به درخواست نظام کمونیست ، شوروی در سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) نظامیان خود را به افغانستان فرستاد.

جنگ ده ساله بین نظام کمونیست و شوروی علیه مجاهدین باعث کشته شدن صدها هزار نفر و آوارگی میلیون‌ها نفر شد.

پس از خروج شوروی در سال ۱۳۶۸ (۱۹۸۹ میلادی)، نظام کمونیست تحت فشار مجاهدین سقوط کرد.

اما مجاهدین نتوانستند یک دولت متحد و مشروع برقرار کنند و به جنگ داخلی با یکدیگر پرداختند.

در این شرایط، گروه طالبان با حمایت پاکستان و عربستان سعودی به وجود آمد و تا سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۶ میلادی) بیشتر قسمت‌های افغانستان را تحت کنترل خود درآورد.

طالبان یک نظام اسلامی سخت‌گیرانه را اعمال کرد که حقوق بشر و زنان را نادیده گرفت.

طالبان همچنین پناهگاه و حامی گروه تروریستی القاعده بود که در سال ۱۳۷۹ (۲۰۰۱ میلادی) حملات ۱۱ سپتامبر را به آمریکا وارد کرد.

پس از حملات ۱۱ سپتامبر، آمریکا و هم‌پیمانانش به افغانستان حمله کردند و طالبان را از قدرت برکنار کردند. ظاهر شاه در این موقعیت، به عنوان یک شخصیت محبوب و مورد احترام، دعوت شد تا به افغانستان بازگردد و نقشی در بازسازی کشور داشته باشد.

ظاهر شاه در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۲ میلادی) پس از سالها تبعید، به کابل بازگشت. او در نشست لویه جرگه به عنوان «بابای ملت» و «پادشاه قلب‌های مردم» تجلیل شد. او همچنین قانون اساسی جدید کشور را در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۴ میلادی) به رسمیت شناخت.

ظاهر شاه پنج سال را در کابل زندگی کرد و در تاریخ ۱ مرداد ۱۳۸۶ (۲۳ ژوئیه ۲۰۰۷ میلادی) در سن 92 سالگی درگذشت. مراسم تشییع جنازه‌اش با حضور هزاران نفر از مردم، رئیس‌جمهور حامد کرزای، رؤسای دولت خارجی و نماینده‌های بین‌المللی برگزار شد.

جسد ظاهر شاه در قبرستان مارانجان در کابل به خاک سپرده شد.

ظاهر شاه، آخرین پادشاه افغانستان، نماد آخرین دوره آرامش و پایداری در تاریخ این کشور است.

نوشته:ابوالقاسم کریمی

منابع:ویکی پدیا_مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی_همشهری آنلاین_خبرگزاری میزان