ترور ، یکی از مهم ترین و رایج ترین ابزارهای سرکوب مخالفان در زمان رضا شاه بود.

رضا شاه حتی به موافقان منتقد خود ، نظیر تیمورتاش رحم نکرد و برای خاموش کردن انتقادهای او ، از ترور یاری گرفت.

سرکوب های وحشیانه مخالفان در زمان رضا شاه انقدر متنوع و زیاد است که حتی تحریف تاریخ هم نمیتواند سرپوشی برای این جنایات باشد.

من در این نوشتار کوتاه به معرفی چند تن از چهره های برجسته میپردازم که در زمان رضا شاه ترور شدند.

1_سید حسن مدرس با نام کامل سید حسن طباطبایی زواره مشهور به مدرّس :(۱۲۴۹ – ۱۰ آذر ۱۳۱۶) نمایندهٔ مردم تهران در دوره های دوم تا ششم مجلس شورای ملی، سیاست‌مدار و فقیه و مجتهد شیعه. او در سال ۱۳۱۶ پس از ۷ سال تبعید در به دستور رضاشاه کشته شد.

2_عبدالحسین تیمورتاش: (زاده ۱۲۶۰، نردین – کشته شده ۹ مهر ۱۳۱۲، تهران) ملقب به سردار معززالملک و سردار معظم خراسانی، دولتمرد ایرانی دوره‌های قاجار و پهلوی . تیمورتاش از کسانی بود که در برانداختن قاجارها و برآوردن پهلوی‌ها مؤثر بود. در دوره رضاشاه نخستین وزیر دربار بود و نقش مهمی در سیاست خارجی ایران بازی کرد.

تیمورتاش در زندان قصر به بهانه بیماری به بیمارستان منتقل شد و در آنجا به دستور رضا شاه و توسط دکتر احمدی، پزشک زندان، مسموم و به قتل رسید.

3_میرزا محمد فرخی یزدی ملقب به تاج الشعرا :(۱۲۶۸ خورشیدی – ۲۵ مهر ۱۳۱۸) شاعر و روزنامه‌نگار آزادی‌خواه و دموکرات صدر مشروطیت، سردبیر نشریات حزب کمونیست ایران از جمله روزنامه طوفان و همچنین نماینده مردم یزد در دوره هفتم مجلس شورای ملی ..

فرخی در بیمارستان  زندان قصر، به وسیله تزریق آمپول هوا توسط پزشک احمدی کشته شد.

ترور فرخی یزدی به دلیل اشعار و مقالات تند او علیه رضاشاه و سیاست‌های استبدادی وی بود. فرخی در اشعار و نوشته‌های خود، بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌هایی که در دوران پهلوی اول رخ می‌داد را به شدت نقد می‌کرد و خواستار آزادی و دموکراسی بود

4_سیّد محمّدرضا کردستانی با تخلّصِ میرزاده عشقی: (۲۰ آذر ۱۲۷۳ – ۱۲ تیر ۱۳۰۳) شاعر، روزنامه‌نگار، نویسنده و نمایشنامه‌نویس ایرانی دوره مشروطیّت و مدیر نشریه قرن بیستم  که در دوره نخست‌وزیری رضا خان ترور شد. وی از جمله مهم‌ترین شاعران عصر مشروطه به‌شمار می‌رود که از عنصر هویت ملی در جهت ایجاد انگیزه و آگاهی در توده مردم بهره گرفت. او را خالق اولین اپرای ایرانی می‌دانند.

5_جعفرقلی‌خان بختیاری :(زاده ۱۲۵۸ منطقه بختیاری – درگذشته ۱۳۱۳ زندان قصر) معروف به سردار بهادر و سردار اسعد سوم، از رجال سیاسی و نظامی اواخر دوره قاجار و پهلوی اول . وی در آخرین سال‌های پادشاهی احمدشاه قاجار؛ در کابینه حسن مستوفی‌الممالک از ۱۲۹۶ تا ۱۲۹۷ و در کابینه رضاخان پهلوی از ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۳ وزارت پست و تلگراف را برعهده داشت. او در دوران پهلوی در کابینه محمدعلی فروغی از ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۵ و در کابینه مهدی‌قلی هدایت از ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۳ برای ۲ دوره وزیر جنگ بود

جعفرقلی‌خان از رؤسای ایل بختیاری، فرزند علیقلی خان سردار اسعد و از فاتحان تهران در جریان انقلاب مشروطه بود.وی در دوره پنجم مجلس شورای ملی به نمایندگی از منطقه بختیاری، در مجلس حضور داشت. جعفرقلی‌خان در سال ۱۳۱۳ درحالیکه هنوز وزارت جنگ را برعهده داشت، به دستور رضاشاه دستگیر شد و چندی بعد توسط پزشک احمدی در زندان قصر به قتل رسید.

6_سید عبدالحسین وکیل‌الملک دیبا :(زاده ۱۲۶۸ شمسی در تبریز – درگذشته ۱۳۱۸ در ملایر) دیپلمات دوره قاجار، رئیس محاسبات دربار پهلوی و نماینده دوره هفتم و هشتم مجلس شورای ملی .

دیبا از جمله مخالفان سرسخت سیاست‌های تمرکزگرایانه و استبدادی رضاشاه بود.

وی پس از مغضوب شدن تیمورتاش به جرم رشوه گرفتن از امیر منصور اکبر پسر سپهدار رشتی  ، دستگیر و محاکمه و به ده ماه زندان انفرادی محکوم شد. دیبا را برای گذراندن دوران محکومیتش به زندان ملایر فرستادند اما پس از پایان یافتن دوره محکومیتش آزاد نشد و به فرمان رضاشاه به دست محمد کاظم جهانسوزی رئیس شهربانی ملایر در زندان کشته شد

 و در همان شهر  به خاک سپرده شد

7_ تقی ارانی:وی یکی از اعضای ۵۳ نفری بود که عقاید مارکسیستی داشتند. او در بهمن ۱۳۱۸ در زندان قصر در حالی که دوران محکومیت خود را طی می‌کرد به قتل رسید.

وی یکی ار برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی، اندیشمند، نویسنده و شیمی‌دان ایران در دوره معاصر بود.

ابوالقاسم کریمی

پنج شنبه – ۷ تیر ۱۴۰۳