تعریف ال نینو :

ال نینو یا ال‌نینیو یکی از چرخه‌های مشهور آب و هوایی جهان است که هر ۲ تا ۷ سال یک‌بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر سیّارهٔ زمین می‌شود از جمله این ناهنجاری‌ها می‌توان به سیلاب‌های ناگهانی، خشک‌سالی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد.

ال‌نینیو به‌طور ساده عبارت است از یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می‌دهد. نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب‌های سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است.

دلایل به وجود آمدن ال نینو

برای نخستین بار واکر (۱۹۳۲) و بلیس (۱۹۳۷) بر وجود نوسانی در فشار سطح و در مقیاس جهانی اشاره کردند و آن را نوسان جنوبی SO نامیدند. بدین سان SO یک الگوی ارتباط از راه دور جهانی در اتمسفر است و به دلیل تمیز آن از سایر الگوهای ارتباط از راه دور ( بویژه نوسانات اطلس شمالی و آرام شمالی ) جنوبی نامیده شده است.

مراکز عمل SO توسط یک گردش مداری شرق به غرب در امتداد صفحه استوا همراه با صعود هوا در غرب اقیانوس آرام و نزول هوا در شرق اقیانوس آرام به یکدیگر مربوط می شود و به این ترتیب گردش شکل می گیرد که توسط بژرگنس (۱۹۶۹) گردش واکر نامیده شد. ال نینو مولفه اقیانوسی ENSO است و با دگرگونی های بزرگ در دماهای سطح دریا در منطقه آرام حاره ای پدیدار می شود.

در طول پدیده ال نینو باد ها در استوا بر روی اقیانوس از غرب به شرق می وزند. این بادها در سطح آب اقیانوس جابجا شده و آبهای گرم سطح اقیانوس را که بوسیله خورشید در مناطق گرمسیری حرارت دیده اند، به سواحل غربی شمال و جنوب قاره آمریکا می آورد. به دنبال آبهای گرم، بارندگی نیز به سمت مشرق متمایل می شود، به همراه سیل در پرو و خشکسالی در اندونزی و استرالیا.

نشانه کلیدی ال نینو، افزایش دمای غیر عادی در امتداد و هر دو طرف خط استوا در اقیانوس آرام مرکزی و شرقی است. این جریان هر چند سال یکبار با یک گرمایش عظیم و غیر معمول همراه می شود. بطوری که در این حال دماهای سطح دریا حداقل برای چند ماه پیاپی در ۳ تا ۵ محل ساحلی بالای حد نرمال می رود  و در پی آن دمای سطح دریا برای یک سال و یا حتی بیشتر بصورت غیر عادی باقی می ماند و برای برگشت به شرایط عادی منطقه، حداقل تا ژانویه یا مارس آینده زمان لازم است.

ال نینو اصولاً تغییراتی در موقعیت تندبادها بوجود آورده و موجب پدید آمدن رفتارهای آب و هوایی غیر معمول در کره زمین می گردد . تغییرات در تند بادها که توسط ENSO صورت می گیرد بر آب و هوا نه تنها در شمال و جنوب قاره آمریکا بلکه در نقاط دوردستی همچون آفریقا و نواحی جنوبگان تاثیر می گذارد.

در حالت عادی آب و هوای نواحی گرمسیری منطقه غرب دارای دمای بیشتر از ۱۰ درجه سانتیگراد نسبت به سواحل شرق پرو و اکوادور می باشد . فشار هوا در بالای آب های گرم کاملاً پایین است . هوای مرطوب برخاسته از منطقه باعث تشکیل ابر های سنگین و بارانهای شدیدی مشابه بارانهای جنوب شرق آسیا، گینه نو و شمال استرالیا می شود که نهایتاًمنجر به افزایش بارندگی در مناطق جنوبی آمریکا و پرو و خشکسالی در قسمت غربی اقیانوس آرام که استرالیا و کشور های مجاور را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، می گردد.

در طی یک رویداد ال نینو نابهنجاری های دمای سطح دریا ، سطحی به وسعت ۵ میلیون کیلومتر مربع را در طی مراحل انتقال تا تکامل پوشش می دهد.

دلایل وقوع پدیده ال نینو(به زبان ساده تر)

ال نینو یک پدیده آب و هوایی پیچیده است که دلایل متعددی در بروز آن نقش دارند. در حالت کلی، تغییرات در الگوهای بادهای تجاری که در طول خط استوا می‌وزند، علت اصلی وقوع این پدیده محسوب می‌شود.

در شرایط عادی:

بادهای تجاری آب‌های گرم سطحی را از شرق به غرب اقیانوس آرام می‌رانند.

این امر باعث می‌شود آب‌های سردتر از اعماق اقیانوس در سواحل غربی آمریکای جنوبی بالا بیایند.

در طول پدیده ال نینو:

این بادها ضعیف شده یا حتی تغییر جهت می‌دهند.

آب‌های گرم در شرق اقیانوس آرام تجمع می‌کنند و دمای سطح آب افزایش می‌یابد.

عوامل موثر دیگر:

تغییرات فشار هوا: تغییرات در فشار هوا در مناطق مختلف اقیانوس آرام می‌تواند بر روی شدت و مدت زمان ال نینو تاثیر بگذارد.

تغییرات در دمای آب‌های عمیق: تغییرات در دمای آب‌های عمیق اقیانوس آرام نیز می‌تواند بر روی وقوع و شدت ال نینو تاثیرگذار باشد.

تغییرات در جریان‌های دریایی: تغییرات در جریان‌های دریایی در اقیانوس آرام می‌تواند بر روی توزیع آب‌های گرم و سرد و در نتیجه بر روی وقوع ال نینو تاثیر بگذارد.

ال نینو در ایران و خاورمیانه

ال نینو در ایران و خاورمیانه (معمولا) تاثیرات زیر را به همراه دارد.

• افزایش بارندگی: به طور کلی، ال نینو با افزایش بارندگی در مناطق جنوبی و غربی ایران همراه است. این افزایش بارندگی معمولاً در فصل پاییز و زمستان رخ می‌دهد و می‌تواند به کاهش خشکسالی در این مناطق کمک کند.
• تغییرات دمایی: ال نینو می‌تواند باعث تغییراتی در دمای هوا در منطقه خاورمیانه شود. در برخی مناطق ممکن است شاهد افزایش دما و در برخی مناطق دیگر شاهد کاهش دما باشیم.
• تشدید توفان‌ها: ال نینو می‌تواند باعث تشدید توفان‌های دریایی و افزایش احتمال وقوع سیل در برخی مناطق شود.
• تغییرات در الگوهای باد: ال نینو می‌تواند باعث تغییراتی در الگوهای باد در منطقه خاورمیانه شود که این تغییرات می‌تواند بر روی الگوهای بارندگی و دما تاثیر بگذارد.

اهمیت مطالعه ال نینو

با توجه به اهمیت منابع آبی و کشاورزی در منطقه خاورمیانه، مطالعه و پیش‌بینی پدیده ال نینو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با درک بهتر از تاثیرات ال نینو می‌توانیم اقدامات لازم را برای مدیریت بهتر منابع آبی، کشاورزی و کاهش اثرات مخرب بلایای طبیعی انجام دهیم.

برخی از کاربردهای مطالعه ال نینو در منطقه خاورمیانه عبارتند از:

• پیش‌بینی خشکسالی و سیل: با مطالعه ال نینو می‌توانیم احتمال وقوع خشکسالی یا سیل را در مناطق مختلف پیش‌بینی کنیم و اقدامات لازم برای آمادگی در برابر این بلایا را انجام دهیم.
• مدیریت منابع آبی: با درک بهتر از تاثیرات ال نینو بر روی بارندگی می‌توانیم مدیریت بهتری بر منابع آبی داشته باشیم.
• بهبود کشاورزی: با پیش‌بینی الگوهای بارندگی می‌توانیم برنامه‌های کشاورزی را متناسب با شرایط آب و هوایی تنظیم کنیم.

تاثیر ال نینو بر سایر کشورها:
همراه با رویداد ال نینو تولیدات بیولوژیکی به دلیل کاهش فرا جهندگی آب سرد در سرتاسر سواحل پرو و اکوادور کاهش می یابد که این سبب مرگ و میر ماهیان و به خصوص ماهی کولی که غذای عمدة پرندگان دریایی است می شود. به دنبال مرگ و میر ماهیان، میلیونها پرنده دریایی به علت عدم وجود غذای عمدة خود یعنی ماهی کولی در ساحل نابود می شوند که این لطمه اقتصادی جبران ناپذیری را در صنایع ماهیگیری و کود مرغ ( دریایی ) گیری برای کشور های پرو و اکوادور به بار می بارد.

از آسیب های محلی دیگر، بارندگی های سیل آسا در بخش هایی که به طور معمول لم یزرع سواحل پرو و اکوادور است که سبب ته نشست های گلی و تخریب شالوده این مناطق می شود و در مجموع به دلیل شرایط نا به هنجار به وجود آمده ، پدیده ال نینو در منطقه به عنوان فاجعه طبیعت شناخته شده است . همچنین این پدیده رابطه ای قوی با خشکسالی در هند، شرق استرالیا، مالزی، اندونزی و کلاً آسیای جنوب شرقی دارد. مثلاً ال نینوی 1983–1982 که شدید ترین رویداد اقلیمی دریایی از این نوع بوده است موجب انقال زنجیره باران های حاره ای به طرف شرق و مرکز اقیانوس آرام گردید. که این مطلب از تفسیر نقشه های ماهواره ای و تشعشعات موج بلند بازتابیده از سطح اقیانوس ثابت شده است. از نتایج این واقعه بارانهای شدید به مقدار 2000 میلیمتر وو جاری شدن سیل های مخرب در جنوب اکوادور و شمال شرق پرو می باشد.

___________

گردآوری:ابوالقاسم کریمی

ورامین

22/خرداد/1403